دو شعر منتشر نشده از ناصر الدین شاه
ناصرالدین شاه قاجار چهارمین پادشاه سلسله قاجاریه که نیم قرن بر ایران حکمرانی کرد و در روز گار سلطنتش کشور ایران شاهد فراز و فرود های بسیاری بود و مردم روزگارش چه رنج ها و سختی هایی را که تجربه نکردند و نظاره گر غمگنانه بسیاری از کوته نظری ، سطحی نگری ها و ناکارآمدی ها بودند و گوشه هایی از ایران بزرگ را بیگانگان خیانت پیشه به مدد نیروهای داخلی ضحاک منش و دوچهره از مام وطن جدا ساختند .
میزان پادشاهی پنجاه ساله ناصرالدین شاه در طول هزاره گذشته نادر و قابل توجه است . این شاه قجری هم چون نیای اعلایش فتحعلی شاه اهل ذوق بوده و دیوان اشعاری از او به یادگار مانده که تحت عنوان دیوان کامل ناصرالدین شاه به تصحیح حسن گل محمدی در سال 1390 توسط نشر علم تهران منتشر شده است .
یکی از محاسن کلامی و ادبی ناصرالدین شاه علاقه و ارادت او به خاندان عصمت و طهارت است که در شعرش تجلی خاصی دارد به گونه ای که نوحه ها و سوگ سروده های به جامانده از او گواه این مدعاست هرچند شعر این شاه قاجار که ناصر تخلص است در زمره شعرهای درجه اول ادب فارسی قرار نمی گیرند اما تک بین های درخشان بویژه در حوزه شعر عاشورایی دارد نظیر
عشق بازی کار هر شیاد نیست این شکار دام هر صیاد نیست ( ناصراالدین شاه : 1390، 124)
نگارنده پس از تورقی بر دیوان منتشر شده ناصرالدین شاه و تطابق آن با برخی از یادداشتهای خویش متوجه وجود برخی از اشعار منتشر نشده بویژه سوگسروده های این شاعر شده که اکنون دو قطعه از اشعار منتشر نشده وی تقدیم می گردد نخست مرثیه ای که در جنگ مجالس که در کتابخانه ملی نگهداری شود توسط آقای سیدعلی حسینی آشتیانی فرزند سید ابراهیم در محرم الحرام سال 1315ه.ق یکی دوسال پس از قتل این شاه قاجاری با عنوان من کلام شاه شهید نگاشته است و متن آن مرثیه این چنین است و ترکیب چیدمان سوگسروده توسط نگارنده تنظیم شده است
|
|
ندا آمد که دریای محبت را تلاطم هست بگفتا کشتی بی بادبان ولنگری دارم
ندا آمد که صیاد قضا را صید می باید بگفتا قاسم وعباس و عون وجعفری دارم
ندا آمد زنان معصیت کاران امت را بگفتا زینب و کلثوم ودیگر دختری دارم
ندا آمد جوانان گنه کاران امت را بگفتا هیجده ساله علی اکبری دارم
ندا آمد که خنجر از تو دارد چشم امیدی بگفتا از برای زیر خنجر ، حنجری دارد
ندا آمد که پیکان سه پهلو را هدف داری بگفتا بارالله شیر خواره اصغری دارم
ندا آمد که سیلی صورت گلرنگ می خواهد بگفتا بار اللها چون سکینه دختری دارم
ندا آمد غل و زنجیر دشمن را چه می گویی بگفتا عابد بیمار زار و مضطری دارم
ندا آمد که چوب خیزران دارد تمنایی بگفتا لعل پر خون وعقیق و گوهری دارم
ندا آمد که بر خار مغیلان می دهی چیزی بگفتا پای اطفال زگل نازک تری دارم
ندا آمد که ناصر هست در صنف عزاداران بگفتا ناصرالدین شاه را من چاکری دارم
دومین قطعه شعر نوحه ای است نام آشنا و معروف که در اکثر نقاط ایران بزرگ آن را می شناسند و آن را زمزمه می کنند سوگسروده ای با مطلع " این دلتنگم عقده ها دارد " که نگارنده سالیان پیش در روزگار دانشجویی آن را از روی بیاض نوحه ای از دوره قاجاری در شهر بروجن رو نویسی نموده است .
و در روزگار هشت سال دفاع مقدس مرحوم معلمی به تتبع از آن نوحه ای را آماده ساخته و حاج صادق آهنگران اجرا نموده بود و متن آن نوحه چنین است
این دلتنگم عقده ها دارد گوییا میل کربلا دارد
می روم بینم آن سر انور زینب از بهر او عزا دارد
می روم بینم در کجا عباس هردودست ازتن او جدا دارد
می روم بینم در کجا اکبر مادر از بهر او عزادارد
می روم بینم در کجا قاسم هر دو دست از خون در حنا دارد
می روم بینم در کجا لیلا ماتم اکبر او به پا دارد
می روم بینم در کجا زینب روز و شب افغان ونوا دارد
می روم بینم در کجا کلثوم از غم عباس ماجرا دارد
می روم بینم در کجا اصغر مادرش چون نی صد نوا دارد
می زند بر سر ناصرالدین شه ماتم شاه کربلا دارد
مهدی طهماسبی
کارشناس ارشد ادبیات فارسی ، پژوهشگر ادبی
